(Bilinçsiz) Mantar Toplamak

BU MANTAR ZEHİRLİ Mİ ?

Dünyada yiyecek bu kadar fazla şey varken şüpheli gözüken hiçbir mantar için hayatınızı riske atmayın ve onları toplamayın. Toplamayı düşündüğünüz mantarın görüntüsünü mutlaka güvenilir bir kaynaktan kontrol edip, zehirli olup olmadığından emin olun. İstanbul çevresinde 10 binin üzerinde olduğu tahmin edilen mantar türünün sadece 200 tanesinin yenilebilir olduğunu düşünecek olursak, bu işin ne kadar ciddi olduğunu da anlayabiliriz.

Türkiye’de mantar dendiği vakit akla gelen ilk isim olan Mantar Uzmanı Jilber Barutçiyan mantarlar hakkında şu bilgileri veriyor: “Yenen mantarla yenmeyen mantarı birbirinden ayırmak için geçerli hiçbir teknik ve metot yoktur. Mantarı bilimsel kaynaklardan tanımlayıp, yeni kaynaklardan yenilebilirliğini kontrol etmek şarttır. Yeni kaynakları özellikle vurguluyorum. Eskiden yenebilir zannettiğimiz pek çok mantarın zehirli olduğu hatta öldürücü olduğu artık kanıtlanmıştır. Hiçbir genellemeye inanmayın, pek çok kişi şöyle diyecektir: ’eğer hayvanlar yiyorsa biz de yiyebiliriz o mantarları.’ Bu tamamen boş inanıştır. En zehirli mantarı salyangozlar yer ama insan yediği takdirde ölür. Mantarlar kılık değiştirebilirler, mantarlar değişik yörelerde çıkabilirler, mantarlar bize her zaman tuzak kurabilirler. Bunun anlaşılabilmesinin tek şartı eğitimdir. Halk arasında “Köy Göçüren” adı verilen “amanita phallodies” mantar türüne özellikle dikkat etmek gerekiyor. Bir tanesi bile bir insanı öldürmeye yeten bu mantarı mutlaka önceden fotoğraflarına bakarak hafızanıza kazıyın ve karşılaşırsanız yolunuzu değiştirin.”

Bir avcı, avlayacağı şeyden önce neleri avlamaması gerektiğini öğrenmelidir. Yenen mantarlardan çok, yenmeyen ve zehirli mantarları öğrenmek en önemlisidir. Ayrıca ne bu sitede ne de başka bir sitede fotoğraflara bakarak elinizdeki mantarın yenilebilir olduğu hükmüne varmayın. Zaten emin değilseniz kesinlikle YEMEYİN, illa da yiyecekseniz onlarca sitede, kitapta vs. araştırma yaptıktan sonra, %100 emin olduktan sonra böyle bir karara varın. Çünkü bu riski hayatınızla ödeyebilirsiniz. 

DOĞA MANTARLARI VE YAPILAN BİLİNÇSİZ TOPLAMALAR

Ülkemiz, doğa mantarları yönünden hem tür hem de çeşit zenginliğine sahiptir. Doğadan toplanarak yenen bu mantarlar kendilerine has koku, lezzet ve aromasıyla halkımız tarafından rağbet görmekte ve büyük bir beğeniyle tüketilmektedir. Doğal olarak yetişen mantarlar; ormanlık bölgelerde, ağaç altlarında ve ağaç kütükleri üzerinde, çayır alanlarda yılın belirli mevsimlerinde görülmektedir. Yetişme devreleri, ekolojik koşullarına bağlı olarak genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarıdır. Bazı serin bölgelerde, yaz aylarında görülen türler de mevcuttur. Doğa mantarları yüksek pazar değerine sahip olmaları nedeniyle yılın belirli zamanlarında –ağırlıklı olarak ilkbahar ve sonbahar aylarında- bilinçsizce toplatılarak dış ülkelere satılmaktadır. Bu şekilde dış satımı yapılan bir çok doğa mantarı, bilinçsiz toplamalar nedeniyle tehdit altında olup, bazı türler yakın bir gelecekte tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Örneğin, özellikle kuzu göbeği olarak bilinen ve ihracatı yapılan Morchella türleri bir çok yöremizde artık bulunmamaktadır. Bazı yörelerimizde ise zor bulunur hale gelmiştir. Bu durum toplama yapan kişiler tarafından da bilinmesine rağmen, maddi getirisi nedeniyle toplama işlemi, doğayı sömürecek şekilde sürdürülmektedir.

Toplayıcılar, mantarları çok küçük ve kökleri ile topraklı bir şekilde sökmektedir. Böyle bir toplama işlemi, özellikle kuzu göbeği türleri için son derece tehlikelidir. Çünkü, bu türler Ascomycetes sınıfından olup, sporları diğer şapkalı mantar türleri gibi basidiumlar içerisinde olmayıp, ascuslar içerisinde bulunmaktadır. Sporların doğaya yayılması; mantarın büyüyüp gelişmesi, yaşlanıp çatlaması ve ascuslar içinden sporların kolayca çıkabilmesiyle mümkün olmaktadır. İşte bu nedenle yeni oluşmakta olan çok küçük mantarların koparılması son derece hatalıdır. Mantarların büyümesine fırsat verilmediğinde, kuzu göbeği gibi mantar türlerinin çoğalabilmesi toprakta kök bölgesindeki misellerle mümkün olmaktadır. Kökler topraklı bir şekilde alındığında, bu yolla çoğalma imkanı da ortadan kalkmış olacaktır. Bu tür bilinçsiz toplamalarla, doğa mantarları giderek azalmakta ve neredeyse yok olma sınırına gelmektedir.

Dr. Şeref AKSU
Uzm. E. Emel AK