Mantarların Morfolojisi
Makro mantarlar incelenirken, örneklerin morfolojik özelliklerinin taşıdığı nüanslar dikkate alınmalı, bu nüanslar doğru gözlemlerle doğru tespit edilmeli ve olması gerektiği şekilde incelenerek, doğru şekilde karşılaştırılmalıdır. Makro mantarlar dünya üzerinde çok fazla tür ve alt tür barındıran yaşam formları oldukları için, ilk bakışta fiziksel özellikleri (görüntüsü) açısından birbirine çok benzeyen türleri karıştırmamak için türlerin morfolojik özelliklerini doğru incelemek gerekmektedir. Kaldı ki, birbirine görsel açıdan o kadar çok benzeyen ve hatta çıplak gözle bakarak, görsel verileri inceleyerek birbirinden ayırt edemeyeceğimiz türler vardır. Bu türler ancak laboratuvar ortamında çeşitli mikroskobik araştırmalar ve çeşitli ayraç testlerin sonucunda net tür tayini yapılarak birbirinden ayırt edilebilirler. Şimdi makro mantarların morfolojik özellikleri açısından inceleyelim;
SPOR İZİ : Mantarlar sporla üredikleri için, her bir tür kendine has özelliklerde sporlar üretir. Dolayısı ile, mantarların her bir türünün mikroskop altındaki spor incelemeleri sonucu elde edilen verilere göre tür tayini netleştirilebildiği gibi, aynı zamanda çıplak gözle yapılabilecek görsel veri analizi yolunda türlerin “spor izi rengi” kontrolü de belirleyici rol oynayabilir. Mantarların her bir türünün ürettiği sporların rengi kendisine özeldir. Birçok görsel veri değerlendirildikten sonra, bir basamak olarak kafadaki şüpheleri giderme adına, bir de spor izi testi yapıp, tespit edilen türün spor renginde olup olmadığı kontrol edilebilir. Fakat, spor izi rengi türlerde tonlamalar dahilinde olabilmektedir. Yani, bir türün spor rengi, bir renk tonunun birkaç ton açığı/koyusu arasında görülebilmektedir. (Örneğin, bir mantar türünün bir örneğinde spor rengi kirli beyaz tonda görülebilirken, yine aynı türün farklı bir örneği krem rengi tonlarda spora sahip olabilmektedir. Bu durumdan dolayı sadece spor rengine bağlı kalınmamalı, hatta spor renk tonları dikkate alındığı gibi, türün tüm görsel verileri dikkate alınmalıdır.). Genel anlamda morfolojik inceleme sistemi kurallarına bağlı kalarak, tek bir özellik ele alınıp, sadece spor rengi ayrıntısına odaklanılarak sonuca gitmeye çalışılmamalıdır. Tüm görsel detaylar beraberinde spor rengi de gerekirse incelenerek sonuca gitme yönünde bir basamak daha değerlendirilmiş olabilir.
SPOR İZİ – SPOR RENGİ TESTİ : Şapkalı mantarlara spor izi testi yaparak, eldeki örneğin spor rengini öğrenebilirsiniz. Bu yöntem çok basit bir uygulama şeklinde yapılabilmektedir. Beyaz renk sporlara sahip mantarların haricindeki türlerin spor izi testinde, eldeki örneğin şapkası zarar verilmeden tek parça halinde saptan ayrılır. Ardından şapka temiz beyaz bir parşömen kağıdının üzerine şapka altı kağıda temas edecek şekilde bırakılır. Mantar ve kağıdın bulunduğu ortamda güçlü hava sirkülasyonu olmamasına dikkat edilir. Şayet kağıt üzerine düşen sporları uçurarak havaya karıştırabilecek bir hava sirkülasyonu riski var ise, mantar şapkasını kağıt üstüne bıraktıktan sonra, şapkanın üstüne mantar şapkasının hepsini rahatça içine alabilecek bir cam kase kapatılabilir. Birkaç saat bekledikten sonra mantar şapkasını kağıt üzerinden (kenarlara kaydırmadan) direkt yukarı kaldırdığınızda kağıt üzerinde mantarın lamel yapısının izdüşümü şeklinde kağıt üzerine bıraktığı sporlarını göreceksiniz. Bu izdüşümde gördüğünüz renk tonu spor izi testi yaptığınız mantar örneğinin spor rengini göstermektedir. Bu kağıt üzerinde bekletme işini ne kadar uzun süreli yaparsanız, kağıt üzerine bırakılan spor miktarının çok daha yoğun olduğunu görürsünüz. Bu testi yaptığınızda beyaz renk kağıt üzerinde spor izdüşümünü rahatlıkla fark edemiyorsanız, bilmelisiniz ki elinizdeki türün spor rengi beyaz veya beyaza yakındır. Böyle bir durumda, mantar şapkasını kaldırdığınız noktaya parmağınızı bastırıp kaldırdığınızda, parmağınızda pudra gibi beyaz veya beyaza yakın renk tonunda spor birikintisini gözlemleyebilirsiniz. Beyaz renkli sporlara sahip mantar türlerinin spor izdüşümünü net gözlemleyebilmek için beyaz kağıt yerine siyah renkli (veya koyu renk tonlarında) kağıt kullanarak aynı işlemi uygulayabilirsiniz.
HİFLER : Hif, vejetatif büyüme ve gelişmenin ana şekli olan, dallanma şeklinde kendini gösteren ipliksi mantar yapısının dallarına verilen isimdir. Mantarların misel (miselyum) ağsı tabakasını oluşturan, iplikçiklerin her birisi şeklinde de tanımlanabilir.
MİSEL (MİSELYUM) : Mantarlar esas olarak kriptogam (tohumla değil, sporla üredikleri için) canlılardır ki, mantarlar üremelerini sağlayan sporlarını oluşturabilmek üzere spor üretim yataklarını, üzerlerinde oluşturabilecekleri meyve yapısını bağlı oldukları yaşam dokusunun üstünde oluştururlar. Yani türlerde, toprak , ağaç doku vb. dokular üzerinde gördüğümüz ve mantar dediğimiz (yenilebilir türlerden yediğimiz) yapılar aslında mantar türünün meyvesidir. Mantarın üremesini sağlayıp, türünü devam ettirebilmesini sağlayacak olan sporları üretebileceği spor yataklarını barındıran meyvelerini meydana getirme yolunda, yaşam ortamında gelişim ve yayılmasını sağlayan hiflerin (ipliksi yapıların) birleşmesi ile meydana getirdiği ağsı yaşam tabakasına misel (miselyum) denilir.
Barış ARISOY
Kaynak: http://wildpeaceacademy.com/makro-mantarlarin-incelenmesi-ve-makro-mantar-morfolojisi/